Cá chuồn chiên gập gây nghiện cho nhiều người dân xứ Quảng với lớp da giòn ruộm, sớ thịt chắc nịch, trắng ngần thơm phức, đậm vị khó quên. Nắng to thế này, hẳn mùa cá chuồn sẽ về sớm!
Mùa cá chuồn khá dài, bắt đầu vào cỡ tháng hai âm lịch và kéo dài đến hết mùa hè.
“Ai về nhắn với nậu nguồn
Mít non gửi xuống cá chuồn gửi lên”.
Câu ca dao xưa không biết có từ bao giờ mà nó gắn chặt mối quan hệ khắng khít, mối tình tâm giao của người miền xuôi với miền núi qua cách xưng hô và hình ảnh mộc mạc, dân dã và cũng rất đổi thân thương mà mỗi người dân xứ Quảng dù đi xa đâu cũng nhớ. Thế nhưng, để tìm xuất xứ cội nguồn ra đời của hai câu ca dao trên, thì vẫn còn nhiều điều để lý giải.
Qua hình ảnh con cá chuồn được nghe mẹ kể về nạn đói năm 1952, năm đó nạn đói hoành hành dữ dội, có tiền không dễ gì mua được lương thực, thực phẩm mà chỉ có thông qua việc trao đổi bình thường, không thương mại hóa về giá cả so đo bằng tiền, người miền xuôi mang cá, mắm, muối và các loại thực phẩm và đồ dùng hằng ngày để đổi lấy những loại lương thực thiết yếu đảm bảo vượt qua nạn đói như lúa, ngô, khoai sắn kể cả hạt mít, xơ mít lúc đó cũng rất qúy và khan hiếm.
Cây mít là loại cây ăn quả gắn chặt với mảnh vườn và người dân quê tôi. Tuy rất đơn sơ mộc mạc nhưng cũng là cứu cánh của nạn đói năm đó. Quả mít còn non thì nấu canh với cá chuồn, trộn gỏi mít với tép khô, đậu phụng, đơn giản một tý thì luộc chấm với mắm cái. Quả mít chín là loại trái cây thơm ngon, bổ dưỡng, hạt mít có nhiều tinh bột, ăn xong lấy hạt đem luộc chín, phơi khô cho vào bao cất giữ đề phòng khi mùa màng thất bát có thể dùng thay thế cho lúa, cho ngô… nói chung quả mít từ non đến già đều có thể sử dụng làm thực phẩm và cũng mang đậm nét chân chất của người dân miền Núi. Cá chuồn, mắm nục, muối, nước mắm là các loại thực phẩm và thức ăn luôn được người dân miền Núi chú trọng và dự trữ để sử dụng quanh năm.
Cá chuồn là loại cá nổi nhỏ, sống ở biển và được phân bố ở khu vực phía Nam vùng biển miền Trung, dáng thon dài, lưng xanh, bụng trắng. Điều dễ phân biệt nó với các loài cá biển khác là căp cánh dài tận đuôi, nhờ vậy mà người ta thường bảo nó là loài cá biển duy nhất biết bay.
Khi nào đi chợ Bà Hoa ( quận Tân Bình) mà thấy hàng cá người ta ra phi lê cá chuồn gập đôi lại là biết đã tới mùa.
Mua về rửa sạch hết gân máu, ướp chút muối, nghệ, củ nén, hành tỏi và thêm chút hành lá, gấp lại. Khi ăn chiên thật giòn.
Ngày mưa, chiên vài con, làm chén nước mắm ớt tỏi thiệt cay, dân miền Nam thì có thêm trái xoài bằm… Ôi chua choa, vừa ăn, vừa sít soa cùng chén cơm nóng làm ấm lòng ngày mưa…
Ra hàng cá thấy người ta ra phi lê cá chuồn gập đôi lại là biết đã tới mùa, mua ngay về làm cá chuồn chiên gập, ăn với xoài bằm ngon phải biết.
